Pengenalan.
Terdapat pelbagai buku, artikel dan juga jurnal yang telah
membincangkan dan mengupas mengenai
teori-teori kedatangan Islam di Asia tenggara. Hal ini termasuklah buku Iktisar
Perkembangan Islam ini yang banyak membincangkan asal usul serta teori
kedatangan agama Islam dan perkebangannya di Asia tenggara. Dalam bab XXXIV(1) buku
ini, secara kesimpulannya penulis telah menyimpulkan bahawa terdapat dua
peringkat penyebaran Islam di Asia Tenggara iaitu pada peringkat tunas dan pada
peringkat pengislaman secara beramai –ramai. Kenyataan ini sekaligus telah membuktikan bahawa pada peringkat awal kedatangan
Islam ke Asia Tenggara adalah semata-mata bermotifkan perdagangan. Akan tetapi
pada peringkat kedua penyebaran Islam lebih bersifat kepada perdagangan dan
juga tanggungjawab menyebarkan agama Islam di Nusantara ini.
Ulasan
perbincangan.
Menurut
penulis kedatangan Islam di Asia Tenggara berlaku disebabkan oleh hubungan
masyarakat diantara Asia Tenggara dan masyarakat Arab. Hubungan ini berlaku
disebabkan oleh keperluan ekonomi iaitu perdagangan yang amat penting kepada
kedua-dua rantau yang telah berlaku sebelum terdirinya kerajaan Islam yang
pertama di nusantara. Mahayudin Yahaya dalam bukunya “Islam Di Alam Melayu”
menambah bahawa kapal-kapal peniaga arab telah sampai di alam melayu sejak
sebelum kewujudan agama islam lagi. Daripada bukti yang dikemukan penulis dan sokongan daripada penulis lain
ternyata bahawa sememangnya telah wujud hubungan perdagangan diantara
masyarakat arab dengan penduduk di asia tenggara sejak sebelum kewujudan agama
islam dan hal ini diteruskan pada zaman Rasulullah SAW dan Khulafa’
al-Rasyidin.
Penulis telah
menyatakan bahawa kedatangan Islam berlaku sebanyak dua peringkat iaitu zaman
tunas dan juga peringkat pengislama secara beramai-ramai. Pengislaman secara
tunas bermula apabila kedatangan pedagang arab yang berdagang di kerajaan
Srivijaya dan mereka telah membina penempatan di negeri ini. Hal ini telah
disokong oleh G.E Marrison yang mnyatakan kewujudan pedagang Islam di Asia
Tenggara sekitar abad ke Sembilan dan tiada berlaku pendakwahan islam secara
besar besaran pada waktu itu. Penulis juga menyatakan
bukti penemuan batu nisan yang berukir dengan huruf arab di Grisek yang
bertarikh 1082 atau 1102 dan bukit ini juga telah dikemukakan oleh G.E Marrison
dalam jurnal beliau.
Kemudian , penulis
juga telah menyatakan bahawa penyebaran Islam berlaku secara berencana dan
beramai-ramai berlaku pada kurun ke 13 masihi. Hal ini berlaku apabila
pedagang-pedagang Islam telah diberi kepercayaan oleh pemerintah tempatan dan
lama kelamaan dakwah mereka telah diterima oleh pemerintah. Hal ini dapat
dibuktikan apabila lahirnya kerajaan Islam Pasai di Sumatera. Kisah pengislaman
pasai ini dapat kita lihat di dalam teks melayu lama iaitu Hikayat Raja-Raja
Pasai dan juga Sejarah melayu yang menyatakan Pasai merupakan daerah yang
pertama menerima Islam di Nusantara.
Hal ini demikian diikuti dengan
pengislaman beberapa kerajaan lain di nusantara seperti Kerajaan Melayu Melaka
apabila Parameswara telah memeluk Islam dan menukar namanya menjadi Megat
Iskandar Shah. Setelah itu Melaka telah menjadi pusat penyebaran pesat di alam
melayu hingga meruntuhkan kerajaan Majapahit. Ahmad Jelani Halimi dalam bukunya
“sejarah dan Tamadun Bangsa Melayu” menyatakan perkembangan Islam berlaku
dengan pesat semasa pemerintahan Sultan Mansur Syah apabil ramai pendakwah dan
juga ahli sufi dari Timur Tengah dan India telah datang ke Melaka untuk
menyebarkan ilmu Islam.
Selain
itu penulis juga telah menyatakan bahawa penyebaran agama Islam pada peringkat
kedua ini adalah datang daripada India semasa pemerintahan kesultanan Delhi.
Terdapat pelbagai teori yang mengatakan Islam itu dari India dan kawasan
kedatangan itu menjadi perdebatan dalam kalangan. Ada yang mengatakan bahawa Islam
itu datang daripada Gujarat dan ada juga berpendapat dari koromandel di utara India.
Teori –teori ini telah dibahas dan
dinyatakan di dalam beberapa jurnal seperti “The Coming of Islam In East Indies” daripada G.E Marrison dan juga Mahayudin Yahaya dalam bukunya “Islam
Di Alam Melayu” serta banyak rujukan lain. Daripada beberapa teori yang
dikemukakan oleh sejarawan ini penulis telah mennyatakan pendirian beliau
bahawa beliau lebih bersetuju bahawa Islam itu telah disebarkan dari Gujarat
bersandarkan bukti jumpaan batu nisan di Gresik dan juga bersandarkan kepada
persamaan mazhab yang dianuti oleh masyarakat islam di Nusantara dan Gujarat
iaitu mazhab Syafie. Hal ini juga telah dinyatakan oleh Moquette dalam
artikelnya “Da Grafteenen Te Pase En Grisee” yang menyatakan terdapat
persamaan antara batu yang dijumpai di Pasai tersebut dengan batu nisan yang
terdapat Gujarat dan jika bukti ini benar maka terdapat pertukaran budaya dan
perdagangan antara Pasai dan Gujarat.
Penulis
juga menegaskan pendapat beliau dan menyangkal pandangan beberapa pandangan
ahli sejarah yang menyatakan bahawa penyebarab agama Islam yang pertama berlaku
dari China dengan bersandarkan kepada bukti penemuan batu bersurat di
Terengganu. Penulis menegaskan bahawa teori
ini tidak dapat diterima kerana kedudukan Islam di Terengganu pada masa itu
tidak kukuh lagi untuk berkembang di negeri-negeri di Nusantara. Penulis juga
mengangkal bahawa pusat penyebaran agama islam bermula di negeri kedah dengan
alasan bahawa Syeikh Abdullah anak murid kepada Ibnu Battutah telah sampai ke
kedah kira-kira 1400 masihi. Beliau perpendapat bahawa tidak berlaku penyebaran
pada waktu itu bahkan Raja Merong Mahawangsa Sendiri bukan beragama Islam.
Secara Konseptualnya penulis telah
menegaskan bahawa kedatangan Islam dia Asia Tenggara berlaku secara dua
peringkat iaitu masa tunas iaitu penyebaran Islam pada awalnya tidak dirancang
oleh pedagang Islam mereka hanya berdagang dan menetap secara sementara sahaja
contohnya di Terengganu dan juga Srivijaya. Pada peringkat kedua penyebaran Islam berlaku apabila pedagang Islam
telah mendapat kepercayaan pemerintah dan proses ini menurut pendapat penulis
telah diusahakan oleh para pendagang dan pendakwah yang datang dari Gujarat.
Selain daripada itu terdapat juga pendapat lain yang dikemukana mengenai
peringkat penyebaran islam di asia tenggara contohnya seperti Abdul Rahman Haji
Abdullah yang menyatakan terdapat tiga peringkat kedatangan islam ke asia
tenggara dan peringkat ketiga tersebut ialah peringkat perkembangan Islam di
Nusantara apabuila kehadiran ulama dan ahli tasauf daripada Yaman dan ianya
menjadi tunjang kepada kedatangan dan penyebaran Islam di rantau ini pada abad
ke-13 sehingga abad ke-17. Fakta ini boleh dirujuk di dalam buku Pemikiran Umat
Islam di Nusantara Sejarah dan Perkembangannya Hingga Abad ke-19 dan juga
Jaringan ulama timur tengah dan kepulauan Nusantara Abad XVII dan XVIII yang
menghurai dengan jelas peranan pedagang dan ulama dari Yaman terhadap
perkembangan Islam di Asia Tenggara.
Bibiliografi.
Buku.
Abdul Rahman Haji Abdullah. 1990. Pemikiran Umat Islam di Nusantara : Sejarah dan Perkembangannya HIngga
Abad ke-19. Selangor : Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abdullah
Ishak, 1992, Islam Di India,
Nusantara Dan China, Kuala Lumpur: Nurin Interprise.
Ahmad Jelani Halimi, 2008 ,sejarah dan Tamadun Bangsa Melayu,
Kuala Lumpur: Utusan Publication & Distributors.
Dasuki Bin Haji Ahmad, 1980, Ikhtisar Perkembangan Islam, Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka,.
Mahayudin
Yahaya, Islam Di Alam Melayu, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka,
2001.
Jurnal.
G.E
Marrison, “The Coming of Islam In East Indies,” JMBRAS Vol XXIV, Pt I ,(1951)
No comments:
Post a Comment